H Μακρυλιά είναι χωριό του Νομού Λασιθίου Κρήτης, χτισμένο σε υψόμετρο 212 μέτρων, 7 χιλιόμετρα βόρεια της Ιεράπετρας, στον Δήμο της οποίας ανήκει διοικητικά.
Είναι ένα παραδοσιακό χωριό με πλούσια αγροτική παραγωγή και φημισμένους ελαιώνες. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται οικιστική ανάπτυξη και προσελκύει νέο πληθυσμό λόγω της εγγύτητάς του με την Ιεράπετρα. Την ονομασία του την οφείλει πιθανότατα από ένα μεγάλο δέντρο, ξακουστό για το μακρόστενο σχήμα των καρπών του και την παραγωγικότητά του σε λάδι.
Η περιοχή παρουσιάζει τεράστιο γεωλογικό ενδιαφέρον, καθώς στη Μακρυλιά ανακαλύφθηκαν για πρώτη φορά απολιθώματα φυτών και ζώων που δεν είχαν καταγραφεί στην παγκόσμια βιβλιογραφία, ενώ ήταν και το πρώτο μέρος του οποίου τα απολιθώματα αποδείκνυαν το πλούσιο γεωλογικό παρελθόν της Κρήτης, για το οποίο μόνο εικασίες γίνονταν ως τότε. Τα ευρήματα αυτά φαίνονται σε διάφορα σημεία στα πετρώματα του χωριού, ενώ υπάρχει ειδική συλλογή στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης.
Στην περιοχή Πετράς, διακρίνονται κτίσματα υστερομινωικής εποχής, ενώ έχουν βρεθεί διάσπαρτα ευρήματα, ανάμεσά τους και ένας υδρευτικός αγωγός πεντακοσίων μέτρων, στοιχεία που μαρτυρούν την ύπαρξη αρχαίας πόλης.
Βόρεια του χωριού βρισκόταν κάποτε η ξακουστή κοινόβιος μονή του Αγίου Αντωνίου που υπολογίζεται ότι χτίστηκε ανάμεσα στο 880 και 1000 μ.Χ. Ήταν οχυρωμένο με πύργο και χονδρά τείχη που προστάτευαν τους έγκλειστους. Εκεί συναθροίζονταν και κατέφευγαν οι οπλαρχηγοί της περιοχής. Η μονή φιλοξενούσε διακόσιους μοναχούς σε σκήτες, δηλαδή σε φυσικές αλλά και λαξευμένες σπηλιές, οι οποίες παραμένουν αναλλοίωτες μέχρι και σήμερα. Σε μια απ’ αυτές μάλιστα πιστεύεται πως την περίοδο της Τουρκοκρατίας λειτουργούσε κρυφό σχολειό. Σύμφωνα με τους θρύλους της περιοχής υπάρχει μία ακόμα σπηλιά στην οποία έχουν κρυφτεί οι θησαυροί του μοναστηριού, ενώ κάποιοι άλλοι πιστεύουν πως το σπήλαιο αυτό ήταν ο τόπος γέννησης του Κρόνου, του πατέρα του Δία, γι’ αυτό και το ονομάζουν Κρόνειο. Το καθολικό της Μονής αναστηλώθηκε και μετονομάστηκε σε Πέτρου και Παύλου.
Φωτό: https://www.ierapetra.gr/images/portalimgs/villages/western/makrylia/slideshow/DSC_0080.jpg