Η Βατούσα είναι ένας από τους πέντε χαρακτηρισμένους παραδοσιακούς οικισμούς της Λέσβου, χάρη στη μοναδική αρχιτεκτονική της με τα πέτρινα σπίτια, τα μεγάλα αρχοντικά και τα πλακόστρωτα δρομάκια. Βρίσκεται στο δυτικό μέρος του νησιού σε υψόμετρο 300 μέτρων και απέχει 67 χιλιόμετρα από την πόλη της Μυτιλήνης. Κατά την απογραφή του 2011 αριθμούσε 574 κατοίκους.
Η ιστορία του χωριού ξεκινά από τους υστεροβυζαντινούς χρόνους. Η ονομασία της προέρχεται από το επίθετο βατοέσσα που σημαίνει περιοχή όπου αφθονούν οι βάτοι ή κατά μία άλλη εκδοχή, από τη σύνθεση του επιθέτου «βατός» και της μετοχής «ούσα» που δίνει το όνομα Βατούσα.
Η Βατούσα έχει εντυπωσιακά κτίρια, όπως το Αρχοντικό του Γώγου που λειτουργεί ως πνευματικό κέντρο και φιλοξενεί εκθέσεις ζωγραφικής, φωτογραφίας, παραδοσιακής φορεσιάς, ειδών λαϊκής τέχνης, αγροτικών εργαλείων και οικιακών σκευών, το παλιό Παρθεναγωγείο που χτίστηκε τον 19ο αιώνα και σήμερα λειτουργεί ως κοινοτικός ξενώνας, το εκκλησιαστικό (Βυζαντινό) Μουσείο με αξιόλογα εκθέματα που βρίσκεται στον περίβολο του κεντρικού ναού του χωριού και η Σχολή Αρρένων που είναι το σημερινό Δημοτικό Σχολείο. Ξεχωριστές εκκλησίες είναι ο Ναός των Ταξιαρχών, χτισμένος το 1832-33, που έχει στον περίβολό του νεκροταφείο με μοναδικούς ιδιόρρυθμους κτιστούς τάφους και ο κεντρικός βασιλικός χωρίς τρούλο Ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου που χτίστηκε το 1850 εξ ολοκλήρου από πελεκητή πέτρα.