Χτισμένη στους πρόποδες του Μαινάλου, η Βυτίνα είναι ένας γραφικός οικισμός που αποτελεί ένα από τα δημοφιλέστερα ορεινά θέρετρα, όχι μόνο της Πελοποννήσου αλλά και όλης της Ελλάδας. Βρίσκεται σε υψόμετρο 1033 μέτρων, σε μια κατάφυτη περιοχή όπου δεσπόζουν πεύκα, έλατα και καστανιές. Απέχει 44 χιλιόμετρα από την Τρίπολη και 200 χιλιόμετρα από την Αθήνα. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχει 652 κατοίκους.
Έχουν διατυπωθεί διάφορες θεωρίες γύρω από την προέλευση της ονομασίας της. Κάποιες από αυτές είναι ότι προέρχεται από γυναικείο όνομα που συναντάται σε αρχαίες επιγραφές, από όνομα δοχείου οίνου (βυτίνη) ή ότι έχει σλαβική προέλευση που σημαίνει «ελατόφυτος τόπος». Η επικρατέστερη άποψη όμως είναι ότι έχει ελληνική προέλευση και προέρχεται από τη λέξη «βυθός», επειδή η παλιά κωμόπολη ήταν χτισμένη στο βάθος λεκάνης που περιβαλλόταν από λόφους.
Η ιστορία της Βυτίνας χάνεται στα βάθη του Μεσαίωνα. Η πιθανότερη εκδοχή είναι ότι χτίστηκε γύρω στο 350 μ.Χ. μετά τη διάλυση της αρχαίας αρκαδικής κώμης του Μεθυδρίου. Ο Παυσανίας το 174 μ.Χ. αναφέρει «το Μεθύδριον ουχί πλέον ακμάζουσαν πόλιν…». Η αρχική της θέση ήταν 2-3 χλμ. ΒΑ., στη θέση Δαμασκηνιά. Αργότερα, λόγω του ψυχρού κλίματος, οι κάτοικοι μετακινήθηκαν σε άλλη τοποθεσία προς τον Μυλάοντα ποταμό, κοντά στο περίτεχνο πέτρινο γεφύρι Ζαρζί, το οποίο σήμερα αποτελεί αξιοθέατο της περιοχής. Τότε χρησιμοποιούσαν την πλαγιά της Κάτω Βυτίνας ως τόπο παραθερισμού και τελικά κάποια στιγμή μετεγκαταστάθηκαν εκεί, μέχρι την επανάσταση του 1821.
Η ακμή της Βυτίνας αρχίζει κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, το 1715, οπότε και αναγνωρίζεται ως «βακούφιο», μπαίνει κάτω από την προστασία της βαλιδέ – Σουλτάνας και απαλλάσσεται του κεφαλικού φόρου. Η Βυτίνα παρουσιάζει εκείνη την περίοδο και σημαντική πνευματική δράση. Το 1782 ιδρύεται από το Γ. Λάσκαρη ελληνικό σχολείο, η περίφημη σχολή Βυτίνας, η οποία ακμάζει την εποχή που διδάσκουν οι εκ Δημητσάνης αδελφοί Γαβραίοι, Δανιήλ και Παρθένιος μέχρι την περίοδο της επανάστασης. Ονομαστοί διδάσκαλοι της σχολής ήταν οι Γ. Τσαφαλόπουλος, Π. Καράκαλος, Π. Παπαζαφειρόπουλος. Στη σχολή μαθήτευσαν σπουδαίοι μαθητές, οι οποίοι αργότερα διακρίθηκαν στις επιστήμες και τέχνες.
Κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1821 η Βυτίνα είχε μεγάλη συμμετοχή στον απελευθερωτικό αγώνα. Εκεί γινόταν η τροφοδοσία του επαναστατικού στρατού με ψωμί και η περίθαλψη των τραυματιών. Η περιοχή έδωσε στην επανάσταση πολλούς αγωνιστές και άξιους οπλαρχηγούς και καπεταναίους, πολλοί από τους οποίους έπεσαν στα πεδία των μαχών. Πάνω από 500 Βυτιναίοι με ντόπιους οπλαρχηγούς πήραν μέρος κάτω από τις διαταγές του Κολοκοτρώνη σε όλες τις μάχες, ενώ αρκετοί Βυτιναίοι πρόσφεραν σεβαστά ποσά για τους σκοπούς της επανάστασης. Η συμμετοχή της στην επανάσταση, είχε ως αποτέλεσμα την πυρπόληση της Κάτω Βυτίνας από τα στρατεύματα του Ιμπραήμ, επτά φορές το 1825 και το 1826. Έγιναν τότε πολλοί διωγμοί και υπήρξαν πολλά θύματα, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την ηρωίδα Ελένη Λιαροπούλου, τη «Βυτιναία Σουλιώτισσα», η οποία για να μην πέσει στα χέρια των Τούρκων, πήδηξε στον γκρεμό από τον βράχο «Κότρωνα». Οι κάτοικοι που διασώθηκαν έχτισαν αργότερα τη σημερινή Βυτίνα, ενώ άλλοι έφυγαν σε πιο εύφορες περιοχές, όπως του Άργους, της Πάτρας και του Πύργου Ηλείας (Βυτινέικα).
Μετά την απελευθέρωση η Βυτίνα γνώρισε αξιόλογη ανάπτυξη. Υπήρξε εμπορικό κέντρο ολόκληρης της περιοχής με σημαντική τοπική οικονομία και βιοτεχνία. Ονομαστή είναι η βιβλιοθήκη της, η οποία λειτουργεί μέχρι σήμερα και ιδρύθηκε στις αρχές του 19ου αιώνα με ενέργειες του μοναχού Άνθιμου Παπαρρηγόπουλου, συγγενή του μεγάλου Έλληνα ιστορικού Κωνσταντίνου Παπαρρηγόπουλου.
Η περίοδος της μεγάλης ακμής της Βυτίνας είναι κατά τα έτη 1920-1940. Εκείνα τα χρόνια λειτουργούσε και η γνωστή Δασοκομική Σχολή που ιδρύθηκε με δαπάνη του κληροδοτήματος Τριανταφυλλίδη. Το 1946 ιδρύθηκε οκτατάξιο Γυμνάσιο το οποίο λειτουργεί μέχρι σήμερα ως τριτάξιο Γυμνάσιο και Λυκειακές τάξεις. Επίσης, προπολεμικά κτίσθηκαν και λειτούργησαν δύο μεγάλα θεραπευτήρια νοσημάτων θώρακος (σανατόρια), αφού η περιοχή έχει θαυμάσιο κλίμα.
Σήμερα η Βυτίνα είναι το κορυφαίο ορεινό θέρετρο της περιοχής με πολλές δυνατότητες εξυπηρέτησης των επισκεπτών. Έχουν δημιουργηθεί αρκετές τουριστικές μονάδες, καταστήματα και παραθεριστικά σπίτια. Επίσης έχουν αναστηλωθεί και ανακαινισθεί πολλά παλιά σπίτια.
Η όμορφη κεντρική πλατεία της Βυτίνας αποτελεί την «καρδιά» της κωμόπολης με την μεγαλοπρεπή πετρόκτιστη εκκλησία του Αγίου Τρύφωνα, χτισμένη το 1846 από ντόπιους μάστορες με το φημισμένο τοπικό μαύρο μάρμαρο. Δίπλα της το Δημαρχείο και γύρω οι περισσότερες ταβέρνες, καφενεία, καφετέριες, όπως και καταστήματα με τοπικά προϊόντα (γαλακτοκομικά, ζυμαρικά, τοπική ξυλοτεχνία, μέλι, βότανα, καρύδια και όσπρια). Στην πλατεία βρίσκεται η προτομή του Κωνσταντίνου Παπαρρηγόπουλου, ο οποίος είχε καταγωγή από τη Βυτίνα, καθώς και ο ανδριάντας του Μαθιού Πόταγα, του νεαρού μαθητή που εκτελέσθηκε από τους Γερμανούς στην προσπάθειά του να εμποδίσει την είσοδό τους στη Βυτίνα.
Κοντά στην κεντρική πλατεία βρίσκεται η Βιβλιοθήκη της Βυτίνας, με αξιόλογο ιστορικό αρχείο για την περιοχή. Αξιόλογο κτίσμα είναι το πετρόκτιστο «Ελληνικό Σχολείο», ένα ιστορικό κτίριο που συνδέεται με την ιστορική σχολή της Βυτίνας. Σε νεόδμητο κτίριο στεγάζεται το αξιόλογο Λαογραφικό Μουσείο, στο οποίο εκτίθενται πολλά και ενδιαφέροντα παλαιά αντικείμενα από την καθημερινή ζωή. Επίσης, σε ένα δρομάκι κοντά στην κεντρική πλατεία μπορεί κάποιος να δει έναν παραδοσιακό παλιό φούρνο. Από το λόφο του Αϊ-Λιά, στην πάνω γειτονιά, προσφέρεται όμορφη θέα στην κωμόπολη.
Ιδιαίτερη ομορφιά χαρίζει στην πόλη το ξακουστό Δασάκι της Βυτίνας που απλώνεται σε 40 στρέμματα με διάφορα δέντρα, όπως πεύκα, έλατα, ψευδοκαστανιές και άλλα. Πρόκειται για ένα πειραματικό αλσύλλιο που είχαν φτιάξει οι Γερμανοί και σήμερα χρησιμοποιείται ως χώρος αναψυχής. Υπέροχος και ιδιαίτερα δημοφιλής είναι ο Δρόμος της Αγάπης με τα πανύψηλα δένδρα, που φέρει το όνομά του από τα παλαιότερα χρόνια. Τότε που οι νέοι έκαναν εκεί τον περίπατό τους και αντάλλασσαν τα πρώτα ερωτικά βλέμματα και ραβασάκια, σύμφωνα με τα τότε αυστηρά ήθη της εποχής.
Η Βυτίνα φημίζεται για τα γαλακτοκομικά της προϊόντα, το μέλι από κωνοφόρα και τα κρεατικά της. Σημαντική θέση στην τοπική παραγωγή και οικονομία κατείχαν παλαιότερα η ξυλοτεχνία και η υφαντουργία που ανθούσαν στην ευρύτερη περιοχή. Ιδιαίτερα στη Βυτίνα λειτουργούσαν αρκετά εργαστήρια ξυλοτεχνίας (με βάση την καρυδιά, οξιά και τον τοπικό κέδρο) και υφαντουργεία. Αξιομνημόνευτοι είναι οι «Αργαλειοί» που λειτούργησαν το 1928 και για μερικά χρόνια, στους οποίους οι νέες της περιοχής παρήγαγαν εξαιρετικά υφαντά.
Φωτό: https://www.vitina.gr
