Η Πυρσόγιαννη είναι ένα γραφικό χωριό, αμφιθεατρικά χτισμένο σε πλαγιά της οροσειράς του Γράμμου, σε υψόμετρο 850 μέτρων. Ανήκει στα ξακουστά Μαστοροχώρια των Ιωαννίνων και διοικητικά υπάγεται στον Δήμο Κόνιτσας. Απέχει 27 περίπου χιλιόμετρα από την Κόνιτσα και περιβάλλεται από πυκνό δρυοδάσος, ενώ έχει θέα προς την κοιλάδα του Σαραντάπορου.
Η χρονική περίοδος της ίδρυσης του χωριού δεν είναι γνωστή, υπάρχουν όμως γραπτές πηγές που αναφέρονται σε αυτό από τον 16ο αιώνα. Τον 17ο αιώνα η Πυρσόγιαννη αποτελούσε έναν μεγάλο οικισμό, καθώς είχαν εγκατασταθεί εκεί και κάτοικοι από τους γύρω οικισμούς. Σταδιακά αναπτύχθηκε η τέχνη του χτισίματος της πέτρας και οι Πυρσογιαννίτες μαζί με τους κατοίκους των γύρω χωριών εξελίχθηκαν σε φημισμένους μαστόρους. Οι μαστόροι της περιοχής ήταν οργανωμένοι σε συντεχνίες («μπουλούκια»), με άγραφους αυστηρούς κανονισμούς και ιεραρχία, αλλά και δική τους συνθηματική γλώσσα (τα «κουδαραίικα»). Άρχισαν να ταξιδεύουν σε όλον τον ελλαδικό χώρο και τη Βαλκανική χερσόνησο, κατασκευάζοντας κάθε είδους δημόσια και ιδιωτικά κτίρια (γεφύρια, σχολεία, μονές, εκκλησίες, καμπαναριά, ξωκλήσια, στέρνες, νερόμυλους, νεροτριβές, αποθήκες, ελαιοτριβεία κ.ά.), μεγάλης αρχιτεκτονικής αξίας. Σήμερα, είναι λιγοστοί αυτοί που συνεχίζουν το πατροπαράδοτο επάγγελμα του τεχνίτη της πέτρας, καθώς κύρια απασχόληση των κατοίκων είναι η κτηνοτροφία, η υλοτομία και η παροχή υπηρεσιών.
Η Πυρσόγιαννη είναι ένα παραδοσιακό χωριό με πετρόχτιστα σπίτια, λιθόστρωτα καλντερίμια, πέτρινες βρύσες, δείγματα της απαράμιλλης τέχνης των μαστόρων. Τα κτίρια άρχισαν να χτίζονται από τον 17ο αιώνα και φέρουν κτητορικές επιγραφές και ανάγλυφες παραστάσεις. Από τα αξιοθέατα του χωριού είναι η λιθόστρωτη πλατεία με το υπεραιωνόβιο πλατάνι, η εκκλησία του Αγίου Νικολάου, χτισμένη το 1772, με το πυργοειδές καμπαναριό και το περιστύλιο χαγιάτι, η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου με το εντυπωσιακό καμπαναριό και το υπέροχο ξυλόγλυπτο τέμπλο του.
Στο παλιό σχολείο της Πυρσόγιαννης στεγάζεται το Εθνολογικό Μουσείο Ηπειρωτών Μαστόρων που διαθέτει μία συλλογή με πλούσιο φωτογραφικό αρχείο, σχέδια, αποτυπώσεις, χαρτογραφήσεις και κινηματογραφικά ντοκιμαντέρ που αφορούν τη ζωή και το έργο των φημισμένων άλλοτε μαστόρων της περιοχής.
Το ετήσιο πανηγύρι του χωριού πραγματοποιείται τον Δεκαπενταύγουστο και ξεκινά στο βουνό, στα σιάδια-αλώνια της Παναγιάς μέχρι το μεσημέρι, όπου οι οργανοπαίχτες μετά τη λειτουργία και τον αγιασμό αρχίζουν με νουμπέτι, μοιρολόι-κάλεσμα των ξενιτεμένων και όσων έχουν φύγει για πάντα. Μετά πηγαίνουν από παρέα σε παρέα, στο μέρος που έχει στρώσει η κάθε συντροφιά και παίζουν τις παραγγελιές. Το βράδυ, στην πλατεία του χωριού, το γλέντι συνεχίζεται με ωραία παραδοσιακά τραγούδια και τοπικούς μουσικούς.
Φωτό: https://www.konitsa.gr/visit/villages/38-pursogianne