Τα Πάμφιλα είναι χωριό της βορειοανατολικής Λέσβου απλωμένο σε δύο λόφους, σε υψόμετρο 50 μ. από τη θάλασσα και σε απόσταση περίπου 6 χιλιομέτρων από τη Μυτιλήνη.
Η πρώτη αναφορά για το χωριό γίνεται το 1566/7 και βρίσκεται στη «Λεσβιάδα Ωδή» του Σταυράκη Αναγνώστη, ο οποίος αντέγραψε από τον απολεσθέντα παλαιότερο κώδικα της Μητροπόλεως Μυτιλήνης σχετικό κατάλογο των υπαγομένων στη Μητρόπολη χωριών. Το χωριό κατά την περίοδο της Tουρκοκρατίας άνηκε στον καζά της Μυτιλήνης ο οποίος καταλάμβανε ολόκληρο το ανατολικό μέρος του νησιού με έκταση ίση με εκείνη που είχαν οι τρεις άλλες περιοχές μαζί. Λόγω του μεγάλου μεγέθους του ήταν υποδιαιρεμένος σε πέντε hahiye, που διοικούνταν από έναν Naib, βοηθό καδή. Τα Πάμφιλα άνηκαν στην υποπεριοχή με την ονομασία Etraf-I Sehir (περίχωρα πόλης).
Η φορολογική απογραφή του 1840 κατέγραψε 186 οικογένειες, όμως ο πραγματικός πληθυσμός πρέπει να ήταν μεγαλύτερος. Κατά το 1849 τα Πάμφιλα διέθεταν 300 περίπου σπίτια και το 1908 550 σπίτια, όλα χριστιανικά. Η πρώτη επίσημη ελληνική απογραφή του 1928 κατέγραψε στο χωριό έναν πληθυσμό 2.198 κατοίκων, συμπεριλαμβανομένων και των προσφύγων από τη Μικρά Ασία. Στην τελευταία απογραφή του 2011 το χωριό αριθμούσε 1.413 κατοίκους.
Στα Πάμφιλα υπήρχαν πύργοι, πιθανότατα ως χώροι καταφυγής των κατοίκων σε περίπτωση πειρατικής επιδρομής. Οι πύργοι αυτοί ήταν πολυώροφα (συνήθως τριώροφα), σχεδόν τετράγωνης κάτοψης κτίρια, χτισμένα στις παρυφές του χωριού ή και μέσα σ’ αυτό με σαφή αμυντικό προσανατολισμό. Σήμερα διασώζονται τρεις κατοικίες τέτοιου τύπου στα Πάμφιλα.
Η κεντρική εκκλησία του χωριού είναι της Αγίας Βαρβάρας, ρυθμού βασιλικής, η οποία χτίστηκε στη θέση παλαιότερου μικρότερου ναού το 1881. Στην είσοδο του χωριού βρίσκεται το καλλιμάρμαρο «Βοστάνειο» δημοτικό σχολείο, χτισμένο στα 1928 με χορηγία των Παναγιώτη και Γεωργίου Βοστάνη.
Σε ένα όμορφο δημοτικό οίκημα στο κέντρο του χωριού λειτουργεί Λαογραφικό Μουσείο που δημιουργήθηκε από τον Σύλλογο Γυναικών Παμφίλων ως Παραδοσιακό Σπίτι Παμφίλων. Σκοπός του συλλόγου είναι η συγκέντρωση, συντήρηση και έκθεση παραδοσιακού υλικού, οικογενειακής και αγροτικής ζωής, που προέρχεται από τα Πάμφιλα και τη γύρω περιοχή, καθώς και η προβολή στοιχείων του λαϊκού πολιτισμού της περιοχής.
Φωτό: https://mapio.net/pic/p-1365402/