Η επαρχία Σελίνου βρίσκεται στο νοτιοδυτικό άκρο της Κρήτης, ανήκει στο νομό Χανίων και έχει 7.313 κατοίκους. Εκκλησιαστικά ανήκει σήμερα μαζί με την επαρχία Κισάμου στη μητρόπολη Κισάμου και Σελίνου. Παλιά ονομασία της επαρχίας ήταν Ορεινά ή Αρνά ή Ορνά, εξαιτίας της ορεινής φύσης της, και με αυτό το όνομα αναφέρεται το 1299, στη συνθήκη του Καλλέργη. Το όνομα Σέλινο είναι δυσετυμολόγητο τοπωνύμιο. Είναι απίθανο να προέρχεται όπως λένε μερικοί, από το φυτό σέλινο που θα φύτρωνε στην περιοχή. Το φυτό άλλωστε αυτό οι Σελινιώτες το λένε κερεθίζι (τούρκικη λέξη) και όχι σέλινο. Το όνομα Σέλινο αναφέρεται από το 1280, όταν – ύστερα από την αποτυχημένη επανάσταση των Χορτατζών – ο δούκας της Κρήτης Marin Gradenigo, έκτισε ένα φρούριο που το ονόμασε Σέλινο, από το όνομα της τοποθεσίας του. Από αυτό ονομάστηκε Σέλινο ολόκληρη η περιοχή.
Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, ίσως η σωστότερη, η ονομασία Σέλινο, προέρχεται από την εποχή των Βενετσιάνων. Οι πρώτοι Βενετσιάνοι χαρτογράφοι βλέποντας το πλήθος των αρχαίων Ελληνικών μνημείων, που ήταν κυρίως ερείπια αρχαίων ναών, ρωτώντας τους ντόπιους κατοίκους μάθαιναν ότι ήταν «αρχαία Ελληνικά ιερά ναών» και σημείωναν στους χάρτες τους S. Elleno δηλ. Ιερά Ελληνικά. Με το πέρασμα του χρόνου αυτή η ονομασία έγινε Seleno, Selino και τελικά έμεινε Σέλινο.
Το φρούριο κτίσθηκε στη σημερινή Παλαιόχωρα και ήταν έδρα καστελανίας. Στην Α’ βυζαντινή περίοδο το Σέλινο είχε δική του επισκοπή, της Καντάνου, που αργότερα ενώθηκε με την επισκοπή Κισάμου. Πρωτεύουσα της επαρχίας είναι η Κάντανος, κτισμένη σε ωραία τοποθεσία, στην πιο εύφορη κοιλάδα της επαρχίας, που είναι κατάφυτη από ελαιόδενδρα. Στην ίδια περιοχή βρισκόταν κτισμένη η αρχαία πόλη Κάντανος που ίσως σημαίνει πόλη της νίκης. Το τοπωνύμιο αυτό είναι προελληνικό.
Η Κάντανος είναι πλούσια περιοχή, γι’ αυτό στην εποχή της Ενετοκρατίας την κατοικούσαν κυρίως Βενετοί άρχοντες. Ο ναός του Σωτήρα, που διατηρεί αξιόλογες τοιχογραφίες του 140υ αιώνα, πιστεύεται ότι υπήρξε ο καθεδρικός ναός της Καντάνου κατά τη βυζαντινή εποχή ή πιθανότερα κτίσθηκε στα ερείπια του παλιού καθεδρικού ναού. Στο Σέλινο διασώζονται δεκάδες τοιχογραφημένες βυζαντινές εκκλησίες από το 13ο ως 15ο αιώνα, ενώ σε αρκετούς ναούς διατηρούνται αρχιτεκτονικά μέλη από παλαιοχριστιανικές βασιλικές. Στην Τουρκοκρατία μερικοί κάτοικοι τούρκεψάν και έγιναν οι σκληρότεροι γενίτσαροι του νομού Χανίων. Η Κάντανος έγινε ασφαλές καταφύγιο των Τούρκων, έδρα των διοικητικών και στρατιωτικών αρχών, το «σεράγιο», έδρα του επάρχου (καϊμακάμη).
Μετά την Επανάσταση του 1821 η Κάντανος έγινε πολλές φορές τόπος σύγκρουσης των Τούρκων με τους Κρητικούς, αφορμή για να γραφούν λαμπρές ιστορικές σελίδες. Όταν το Μάιο του 1941, οι ναζί – αφού κατέλαβαν το αεροδρόμιο του Μάλεμε – προχώρησαν προς την Κάντανο, οι κάτοικοι κάθε ηλικίας και φύλου, με ο,τιδήποτε σύγχρονο ή πρωτόγονο πολεμικό μέσο, ξεσηκώθηκαν να υπερασπιστούν την πατρίδα τους και σκότωσαν πολλούς εχθρούς, αναγκάζοντας τους υπόλοιπους να υποχωρήσουν. Η καταστροφή της Καντάνου που ακολούθησε μετά την κατάληψη της Κρήτης από τους Γερμανούς ήταν ολοκληρωτική. Η Κάντανος όμως ανοικοδομήθηκε μετά τον πόλεμο και πάλι από την αρχή. Σήμερα είναι η πρωτεύουσα της επαρχίας Σελίνου. Στην περιοχή της Καντάνου, αλλά και σε όλη την επαρχία Σελίνου, οι θροχέο είναι πολύ συχνές, γι’ αυτό και υπάρχει πλούσια βλάστηση.
Κυριότερο προϊόν της περιοχής είναι το λάδι. Στον ελαιώνα του λεκανοπεδίου της Καντάνου – ιδιαίτερα στο γραφικό χωριό Καμπανός – βρίσκονται οι πιο μεγάλες σε διαστάσεις και παραγωγή ελιές, που τις ονομάζουν δεκοχτούρες, γιατί παράγουν 18 μίστατα (περ ίπου 250 κιλά) λάδι. Στο χωριό Βουτάς βρίσκονται αιωνόβιες ελιές, από τα χρόνια της Βενετοκρατίας. Τις λένε «φραγκόριζες» ή «φραγκολιές».
Το Σέλινο παράγει επίσης εκλεκτό κρασί, χαρούπια, αμύγδαλα, σιτηρά και κάστανα. Στα παράλια καλλιεργούνται πρώιμα κηπευτικά. Στα ορεινά υπάρχει μεγάλη παραγωγή κτηνοτροφικών προϊόντων. Η αλιεία δεν απουσιάζει. Είναι φημισμένα τα ψάρια της Παλαιόχωρας.
Στο χωριό Κάμπανος (κτισμένο στις δυτικές υπώρειες των Λευκών Ορέων) υπάρχουνερείπια βυζαντινών τοιχογραφιών. Το χωριό Σούγια διατηρεί αλλοιωμένο το όνομα της αρχαίας Συίας, που ήταν κτισμένη στη θέση αυτή. Ήταν μια μικρή πόλη με καλό λιμάνι, που άκμασε στη ρωμαϊκή κυρίως περίοδο. Σώζονται αρκετά ερείπια παλαιοχριστιανικών βασιλικών. Ήταν επίνειο της σημαντικής αρχαίας πόλης Ελύρου, που ήταν μια από τις πιο σημαντικές δωρικές πόλεις τη ς Κρήτης. Επίνειό της ήταν η Λισός. Οι δυο αυτές πόλεις (Έλυρας,Λισός) αναφέρονται ως έδρες επισκόπου κατά την Α’ βυζαντινή περίοδο και διασώζουν σημαντικά παλαιοχριστιανικά μνημεία.
Πρέπει να σημειωθεί ότι επί Τουρκοκρατίας υπήρχε ξακουστό αρματωλίκι στο ανατολικό Σέλινο, κυρίως στην περιοχή του Αγιερηνιώτικου Φαραγγιού. Στην ίδια περιοχή σημαντικές ήταν οι μάχες που έδωσαν οι Κρητικοί κατά των Γερμανών στην Κατοχή (1941-44) και που έκαναν τους τελευταίους να εκδικηθούν τις ήττες τους, καίγοντας πολλά χωρία του ανατολικού Σελίνου.
Στην επαρχία Σελίνου υπάρχουν ακόμη ερείπια αρχαίων Ελληνικών πόλεων όπως: Καντάνου, Ελύρου, Υρτακίναο, Λισσού, Καλαμίδης, Βιέννας, Δουλόπολης, Συίας καθώς και διάφορα μνημεία όπως: Η προτομή του αρχηγού Κκριάρη στην Παλαιοχώρα, Γερμανικό μνημείο στα Φλώρια, τρεις πινακίδες των Γερμανών. «Εδώ υπήρχε η Κάντανος» που έχουν στηθεί στη νέα πλατεία της Καντάνου, μνημείο πεσόντων στην είσοδο της Παλαιοχώρας.
Στην επαρχία υπάρχει επίσης το φαράγγι Αγιερηνιώτικο που είναι το μεγαλύτερο της επαρχίας, το φαράγγι της Τρυπητής, που είναι μικρότερο σε μήκος, αλλά πολύ απότομο.
Μέσα στην κεντρική κυκλοφοριακή αρτηρία της επαρχίας υπάρχει το φαράγγι της Καντάνου Αναβος που έγινε ιστορικό, γιατί οι Σελινιώτες έδωσαν στο μέρος αυτό τη μάχη της Καντάνου εναντίον των Γερμανών.
Υπάρχουν επίσης πολλά σπήλαια όπως το σπήλαιο βάραθρο Ζουρέ στον Αζωγυρέ, το σπήλαιο Σπηλιαρά καθώς και σπηλιές, όπως η σπηλιά του Κύκλωπα στη Ρούγια, Χάρακας στον Αζωγυρέ, Σκοτεινή στο Ροδοθάνι, Ασπαλαθροπεζούλα και Γαϊδουρόσπηλιος στο Σπανοχώρι, Σκοτεινή στη θέση Λιμνιά Καμπάνου, Νερόσπηλιο στη θέση Αχλαδομούρι Καμπάνου και του Σταυρού στου Καμπάνου.
Είναι μία από τις επαρχίες με τις περισσότερες Βυζαντινές εκκλησίες της Ενετοκρατίας (1204-1669).
Στον Αζωγυρέ Παλαιοχώρας υπάρχει η μονή των Αγίων Πατέρων, στη μνήμη των 99 Αγίων Πατέρων, που πέθαναν στο σπήλαιο Ζουρέ.
Στα κελιά της μονής από το 1981 στεγάζεται το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Αζωγυρέ.
Εκκλησιαστικά η επαρχία υπάγεται στη Μητρόπολη Κισάμου και Σελίνου, με έδρα το Καστέλι Κισσάμου.
Σε όλη την επαρχία λειτουργούν 24 Δημοτικά και 2 πλήρη Γυμνάσια, στην Κάντανο και Παλαιοχώρα, που εξυπηρετούνται από την επιθεώρηση M. Εκπαίδευσης Χανίων. Η συνεταιριστική οργάνωση είναι ικανοποιητικά ανεπτυγμένη. Η Ένωση Γεωργικών Συνεταιρισμών Σελίνου έχει έδρα της την Παλαιοχώρα.
Τα τελευταία χρόνια αναπτύχθηκε τουριστική κίνηση στην παραλιακή ζώνη της επαρχίας Παλαιοχώρα – Σούγια.
Από τους αγώνες των Σελινιωτών εναντίον των Τούρκων διακρίθηκαν πολλοί τοπικοί αρχηγοί όπως: Κουμής, Κριάρης, Κορκίδης, Μπασιάς, Κονταδάς, ΠαπάΚασέλος, Πρωτοπαπαδάκης, Βουράκης, Παπαγρηγοράκης, Καλογεράκης, Πωλιουδόβαρδας, Γεωργακάκης.
*Στοιχεία από 15ετή έρευνα, 1980-1995.