Χωριό και κοινότητα της επαρχίας Αμαρίου. Βρίσκεται νοτιοανατολικά από το Ρέθυμνο και απέχει 25 χλμ. απ’ αυτό. Είναι κτισμένο στους πρόποδες του Μερωνιακού Αόρη σε υψόμετρο 480 μ. Στο χωριό ζουν σήμερα 196 κάτοικοι οι οποίοι ασχολούνται με την παραγωγή λαδιού, την καλλιέργεια κηπευτικών και με την κτηνοτροφία.
Η ονομασία του χωριού οφείλεται στην εκκλησία της Παναγίας της Παντάνασσας. Στην επίτομο Γεωγραφία του καθηγητή Εμμανουήλ Γενεράλη το 1891. αναφέρεται ως Αντάνασσος ανατολικά της Πατσού και του όρους Βένη ή Βένι κοντά στο οποίο βρισκόταν η αρχαία Βήνη.
Βορειοδυτικά του χωριού, στη θέση Καστρί, υπάρχουν ερείπια αρχαίου φρουρίου. Επίσης στη θέση Ποταμοί λέγεται ότι υπήρχαν λουτρά στη μεταμινωική περίοδο. Στην ίδια θέση σώζεται τούρκικο φρούριο, ο ονομαζόμενος Κουλές.
Στο ύψωμα Βένη υπάρχουν (σύμφωνα με πληροφορίες των κατοίκων) ερείπια τειχών, μινωικής μάλλον εποχής. Στην περιοχή έχουν ανακαλυφθεί διάφορα αρχαιολογικά ευρήματα, αγάλματα, δεξαμενές κλπ. Πιστεύεται ότι εκεί βρισκόταν η αρχαία Βήνη.
Στο χωριό, εκτός από τα πολλά τρεχούμενα νερά. υπάρχουν και πάρα πολλά υπόγεια νερά που δημιούργησαν καθιζήσεις, ρωγμές στα σπίτια κλπ. με αποτέλεσμα να είναι προβληματική η παραμονή εκεί.
Σήμερα έχει ήδη ξεκινήσει η διαδικασία δεύτερης μεταφοράς του χωριού δυτικά του σημερινού οτο λόφο του Αγίου Πνεύματος.
Στο χωριό σώζονται τρεις παλαιοί νερόμυλοι σε πολύ καλή κατάσταση, ένας στη θέση Ποταμοί και δύο στη θέση Αρναούτι.
Οι κάτοικοι πάντα παρεθρίσκονταν στους αγώνες της Κρήτης για την ελευθερία της Κατά τη γερμανική κατοχή συχνά ήρθαν σε σύγκρουση με τον κατακτητή. Στη μάχη που έλαβε χώρα στη θέση Αποστόλους συμμετείχαν δύο από την οικογένεια των· Πορτάλιων, ένας Γαβαλάς και κατάφερανκαι εξολόθρευσαν μια ολόκληρη γερμανική φάλαγγα. Για αντίποινα οι γερμανοί έκαψαν το χωριό. Ευτυχώς οι κάτοικοι πρόλαβαν και το εγκατέλειψαν. Στη Μάχη της Κρήτης πήραν μέρος 15-20 κάτοικοι.
Στη θέση Αρμοί βρίσκεται η βυζαντινή εκκλησία του Αγίου Γεωργίου. Στο εσωτερικό της υπάρχουν τοιχογραφίες. Αλλη σημαντική εκκλησία είναι η διμάρτυρη ο Αγιος Γεώργιος ο Θεολόγος και η Αγία Τριάδα κτισμένη το 1645 από τον παπα-Μανώλη Βλαστό. Κοντά στην αριστερή πόρτα μέσα στην εκκλησία υπάρχει τάφος με ημερομηνία 1549. Έχει σκαλισμένο το γράμμα Β. ένα θυρεό και την επιγραφή IX ΝΙΚΑ. Πάνω από αυτά σχηματίζεται ένας θόλος και οι κάτοικοι το θεωρούσαν οστεοφυλάκιο. Πάντως το όνομα Βλαστός έχει εδώ και πολύ καιρό εκλείψει από το χωριό. Επίσης σημαντική εκκλησία είναι και η Παναγία η Παντάνασσα η κεντρική του χωριού, νέα στη θέση της παλαιάς του 12ου αιώνα η οποία καταστράφηκε για το κτίσιμο της καινούριας. Υπάρχουν ακόμα και ο Άγιος Αντώνιος (ερειπωμένη), η Μεταμόρφωση του Σωτήρα, ο Άγιος Ιωάννης, η Αγία Σοφία (ερειπωμένη) και η Αγία Κυριακή στη θέση Ποταμοί.
Ο Άγιος Αντώνιος είναι η εκκλησία του μοναστηριού Βένη. Είναι κτισμένη στο βάθος σπηλιάς, πιστεύεται μάλιστα πως στο χωριό αυτό αναβλύζει άγιασμα. Στο εσωτερικό της σπηλιάς υπήρχε ένα χέρι ζωγραφισμένο που συμβόλιζε μάλλον τον παντοκράτορα, που κρατούσε το σύμπαν. Σήμερα αυτό βρίσκεται στο μουσείο Ηρακλείου.
Σύμφωνα με λαϊκές παραδόσεις, στη Μονή Βένη υπάρχει ένα πορτί ολόχρυσο, κανείς όμως δε γνωρίζει πού βρίσκεται. Μάλιστα ο λαός πιστεύει πως όσο δεν βρίσκεται το ολόχρυσο αυτό σιδηροπόρτι, η Ελλάδα θα παραμένει φτωχή.
Στην περιοχή του χωριού υπάρχουν ακόμα το Άγιο Πνεύμα, μισοκτισμένη. και τα ερείπια του Προφήτη Ηλία.
Σε απογραφή του Καοτροφύλακα το 1583 το χωριό είχε 61 άνδρες και 142 γυναίκες. 63 παιδιά και 7 γέροντες. Παρατηρώντας τις αναλογίες διαπιστώνουμε για ακόμα μια φορά την τακτική των ενετών να εξοντώνουν τους άντρες για να μη δημιουργούνται εστίες επαναστάσεων.
Σε απογραφή του 1834 η Παντάνασσα είχε 8 χριστιανικές οικογένειες και 5 τούρκικες. Γηγενείς οικογένειες είναι οι Πορτάλιοι και οι Μηναδάκηδες ενώ παλιές οικογένειες είναι οι Ιερωνυμάκηδες, οι Χαροκόποι και οι Ζερβοί που κατάγονται από την Ασή Γωνιά Παντάνασσα γεννήθηκε ο Μιχαήλ Καλαϊδάς. ο οποίος 18 χρόνων σκότωσε έναν Τούρκο Χότζα. Το μέρος εκεί λέγεται στου Χοτζανη το ρυάκι. 0 ίδιος επίσης σκότωσε και έναν Τούρκο στους ποταμούς.
*Στοιχεία από 15ετή έρευνα 1980-1995.
Φωτογραφία: https://www.kritipoliskaihoria.gr