Το Γεράνι είναι χωριό και κοινότητα της επαρχίας Ρεθύμνης, με 400 κατοίκους. Βρίσκεται στο 7ο χμ. της εθνικής οδού, δυτικά του Ρεθύμνου, σε απόσταση 1 χμ. περίπου από τη θάλασσα. Έχει υψόμ. 90 μ. και είναι άξιο απορίας πώς χτίστηκε το χωριό εδώ, αφού το έδαφος είναι Πετρώδες. Θάμνοι, ελιές και χαρουπόδεντρα δίνουν έναν πράσινο τόνο στην περιοχή.
«Χρωμοναστήρι άφηκα και τ’ άμορφο Γεράνι, Πρινέαν και Ατζιμπόπουλο, που χα σι ν οι Τύραννοι»
(Μαρίνου Τζάνε – Μπουνιαλή) Το όνομα του χωριού προέρχεται προφανώς από το γεράνι, ένα είδος γερανού, με τον οποίο οι κάτοικοι αντλούσαν νερό από το μοναδικό πηγάδι που υπήρχε εκεί.
Άγνωστο είναι πότε ακριβώς χτίστηκε το χωριό. Διατηρημένοι ενετικοί πύργοι ωστόσο, μαρτυρούν την ύπαρξη του επί Ενετοκρατίας.
Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας το χωριό αποτελούνταν από 7 οικισμούς. Σύμφωνα με την παράδοση, όταν έπεσε χολέρα στην Κρήτη, οι κάτοικοι κατέφυγαν στα σπήλαια που υπάρχουν άφθονα στην παραλία, για να σωθούν. Τελικά όμως πέθαναν κι επέζησαν μόνο όσοι έμειναν στο Γεράνι. Τον καιρό της Τουρκοκρατίας υπήρχε στο χωριό αστυνομία, το λεγόμενο καρακόλι. Ενάντια στην κατάσταση αυτή έδρασε (γύρω στα 1865) ο οπλαρχηγός Αποστόλης Γερανιώτης, που γεννήθηκε στο Γεράνι. Ο Γερανιώτης υπήρξε ο τρόμος των Τούρκων της περιοχής και μετονομάστηκε Τουρκοφάγος (θλ. τόμ. 25 «Πάνθεον»).
Στο Γεράνι, στη θέση Καμάρι αποκαλύφτηκε τυχαία μεγάλο σπήλαιο με θεαματική λιθωματική διακόσμηση. Από τα ευρήματα διαπιστώθηκε ότι χρησιμοποιήθηκε σαν τόπος λατρείας ή και ταφής. Μέσα στο σπήλαιο βρέθηκαν οστά και σκελετοί ψηλών ανθρώπων και ζώων, καθώς και μαχαίρια από πέτρα. Βρέθηκε ακόμη ο σκελετός ενός είδους τρωκτικού, κάτι μεταξύ ποντικού και λαγού, το οποίο οι αρχαιολόγοι ονόμασαν τζεράνια από το όνομα του χωριού. Σήμερα ο παραπάνω σκελετός ανήκει στα χαμένα ευρήματα, για την ανεύρεση των οποίων η κοινότητα κάνει ενέργειες.
Λίγο πιο κάτω από το χωριό υπάρχει η εκκλησία η Παναγία στο Καμάρι. Μπροστά
στην πόρτα της, κάτω από ένα κοφίνι, κρύφτηκε – σύμφωνα με την παράδοση – μια
γυναίκα κυνηγημένη από Τούρκους. Τελικά οι Τούρκοι δεν την βρήκαν, γιατί δεν έβλεπαν την κόφα, αν και ήταν μπροστά τους.
Ένας δεύτερος θρύλος αναφέρει ότι κάποιος Τούρκος καβαλάρης μπήκε στην εκκλησία με το άλογο του. Ύστερα όμως δε μπορούσε να κουνηθεί, ούτε ο ίδιος ούτε το άλογο και έμειναν κι οι δυο μαρμαρωμένοι. Τότε ο Τούρκος επικαλέστηκε την Παναγία: «Παναγία των Χριστιανών, σώσε με και θα σου φέρω ένα ασκί λάδι». Έτσι μόνο μπόρεσε να βγει από την εκκλησία.
*Στοιχεία από 15ετή έρευνα 1980-1995.