H Eράτυρα είναι ένα ιστορικό χωριό της Κοζάνης, αμφιθεατρικά χτισμένο στους πρόποδες του όρους Άσκιο ή Συνιάτσικο σε υψόμετρο 700-800 μέτρων. Απέχει 12 χλμ από τη Σιάτιστα και 42 χλμ από την Κοζάνη και ανήκει στον Δήμο Βοΐου. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011, έχει 1.097 κατοίκους.
Μέχρι το 1928 ονομαζόταν Σέλιτσα και η πρώτη αναφορά σε αυτήν ήταν στον κώδικα της Μονής Ζάβορδας του 1534. Όμως η ιστορία της είναι πολύ πιο παλιά. Στη ευρύτερη περιοχή έχουν αποκαλυφθεί ερείπια προϊστορικών οχυρών από σειρές τειχών («Κτίσματα») που χρονολογούνται πριν το 700 π.Χ., ενώ ανασκαφές στη θέση του λόφου της Μαγούλας έφεραν στο φως σπουδαία ευρήματα που μαρτυρούν την ύπαρξη οικισμού της Ρωμαϊκής Εποχής. Ιστορικοί τοποθετούν την αρχαία Εράτυρα σαν μια από της μεγαλύτερες πόλεις της αρχαίας Ελίμειας στους Μακεδονικούς χρόνους. Τη μεσαιωνική περίοδο υπήρχαν οικισμοί στην κοιλάδα από την Εράτυρα μέχρι την περιοχή του Αγ. Αθανασίου και εικάζεται ότι η Εράτυρα κατοικήθηκε στη σημερινή θέση τον 14ο αιώνα.
Η Σέλιτσα αναδείχθηκε σε σημαντικό αστικό κέντρο της Μακεδονίας τον 17ο και τον 18ο αιώνα. Το 1699, ιδρύθηκε εκεί η «Περιώνυμος Σχολή», ένα από τα Ανώτερα Σχολεία του Ελληνικού χώρου. Τον 18ο αιώνας αναπτύχθηκε η βιοτεχνία και το εμπόριο με την Κεντρική Ευρώπη. Από την ακμάζουσα εποχή του χωριού έχουν απομείνει σήμερα τα αρχοντικά και πολλές εκκλησίες.
Το 1774 η Σέλιτσα δέχτηκε επιδρομή των Τουρκαλβανών, ενώ το 1804 έγινε τσιφλίκι του Αλή Πασά. Αρκετοί Σελτσιώτες συμμετείχαν στην Επανάσταση του 1821 με γνωστότερη μορφή τον Θεοφάνη, μετέπειτα μητροπολίτη Μαντινείας. Μετά το 1830 ακολούθησε μία δεύτερη περίοδος ακμής και το 1846 οι κάτοικοι «εξαγόρασαν» από την οθωμανική διοίκηση τα κτήματά τους. Η Σέλιτσα είχε ενεργή συμμετοχή μετά το 1878 στους εθνικούς αγώνες με αποκορύφωμα την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα. Απελευθερώθηκε το 1912.
Στην Εράτυρα υπάρχουν πολλές παλιές εκκλησίες. Ξεχωριστή είναι η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου (1844) στην πλατεία, με το μοναδικό κοίλο ξυλόγλυπτο τέμπλο. Αξίζει μια επίσκεψη ο Ναός της Παναγίας με τις εντυπωσιακές τοιχογραφίες και η Ιερά Μονή του Αγίου Αθανασίου που βρίσκεται σε μια τοποθεσία φυσικού κάλλους. Ενδιαφέρον έχει το λαογραφικό μουσείο του χωριού αλλά και τα αρχοντικά της Εράτυρας, δείγματα εξαιρετικής Μακεδονίτικης αρχιτεκτονικής που μαρτυρούν το λαμπρό παρελθόν της.
Ένα παλιό έθιμο της Εράτυρας που έχει τις ρίζες του στα χρόνια της Τουρκοκρατίας και διατηρείται μέχρι σήμερα είναι τα Μπουμπουσιάρια. Το έθιμο λαμβάνει χώρα την εποχή των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς. Το βράδυ της 30ης του Δεκέμβρη ξεκινάνε τα «Σούρβα» και οι κάτοικοι του χωριού, κυρίως τα παιδιά και οι νέοι, μεταμφιέζονται, ντύνονται δηλαδή Μπουμπουσιάρια. Τριγυρνούν στους δρόμους του χωριού, επισκέπτονται τα σπίτια των κατοίκων και τρατάρονται. Με αυτό το έθιμο, τα παλιά τα χρόνια, ήθελαν οι κάτοικοι να εξευμενίσουν τα πνεύματα και τα ξωτικά. Στις 2 Ιανουαρίου κορυφώνονται οι εκδηλώσεις με τη συνοδεία μουσικής, με την παρέλαση των αρμάτων και των καρναβαλιών στην άνω πλατεία του χωριού, γνωστή και ως παζάρι.
Άλλο ένα έθιμο είναι οι Κλαδαρές που γίνεται το βράδυ της Κυριακής της Μεγάλης Αποκριάς (της Τυρινής). Σε κάθε γειτονιά μαζεύονται οι γείτονες και ανάβουν μεγάλες φωτιές (Κλαδαρές). Όλοι φέρνουν διάφορα τρόφιμα (κρεατικά, πίτες, γλυκά, κρασί, τσίπουρο κλπ.) συνεισφέροντας με αυτά και με το κέφι τους στη γιορτή που ακολουθεί. Γύρω από την μεγάλη αυτή φωτιά τραγουδιούνται πιπεράτα αποκράτικα (αποκριάτικα) τραγούδια. Πολλά από τα τραγούδια αυτά είναι παραδοσιακά και τραγουδιούνται και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, άλλα αφορούν τον χώρο της Εράτυρας και άλλα συνθέτονται, ανάλογα με τις ανάγκες για σατιρισμό της επικαιρότητας, επί τόπου.