Η Βλαχέρνα είναι ένα γραφικό ηπειρώτικο χωριό χτισμένο στους πρόποδες της λοφοσειράς της Κουκουναριάς, στα βορειοανατολικά της Άρτας στην απέναντι όχθη του Άραχθου. Το όνομά της οφείλεται στον βυζαντινό ναό της Παναγίας της Βλαχέρνας, από τα πιο αξιόλογα και επισκέψιμα μνημεία της περιοχής της Άρτας.
Η Παναγία Βλαχέρνα, που σήμερα είναι ο ενοριακός ναός του χωριού, πήρε το όνομά της από την ξακουστή Παναγία των Βλαχερνών στην Κωνσταντινούπολη και ήταν το καθολικό μοναστηριού που χτίστηκε πιθανότατα στα τέλη του 12ου αιώνα. Είναι τρίκλιτη θολωτή βασιλική και θεμελιώθηκε στη θέση ενός παλιότερου ναού του 10ου αιώνα, τμήματα του οποίου έχουν ενσωματωθεί στο σημερινό κτίριο. Ο ναός που μετασκευάστηκε σε τρουλλαίο από τον Μιχαήλ Β’ Δούκα Κομνηνό στα τέλη του 13ου αιώνα, αποτελούσε ταφικό μνημείο πολλών μελών των Κομνηνοδουκάδων ηγεμόνων της Ηπείρου.
Η Βλαχέρνα έχει εντυπωσιακό κεραμοπλαστικό διάκοσμο, πολλά διακοσμητικά θέματα στα αετώματα, τμήματα από το αρχικό μαρμάρινο τέμπλο και ξυλόγλυπτο τέμπλο του 17ου αιώνα. Οι τοιχογραφίες του κυρίως ναού χρονολογούνται στα μέσα του 13ου αιώνα και αναπαριστούν διάφορες θρησκευτικές σκηνές, όπως τον Ασπασμό της Μαρίας και της Ελισάβετ, το Χαίρε των Μυροφόρων, σκηνές από τα Πάθη του Χριστού και την Απιστία του Θωμά. Οι τοιχογραφίες του νάρθηκα είναι των τελών του 13ου αιώνα με πιο σημαντική την απεικόνιση της λιτανείας της εικόνας της Οδηγήτριας. Στο βόρειο και νότιο τοίχο του κυρίως ναού υπάρχουν δύο τάφοι, από τους οποίους στο βόρειο, σύμφωνα με την επιγραφή που φέρει, ενταφιάσθηκαν δύο γιοι της μετέπειτα Αγίας Θεοδώρας της Άρτας. Ο νότιος τάφος φέρει στις τρεις πλευρές του θαυμάσιο ανάγλυφο διάκοσμο και πιθανολογείται ότι πρόκειται για τον τάφο του συζύγου της δεσπότη Μιχαήλ Β’ Κομνηνού Δούκα.
Η είσοδος στον κυρίως ναό γίνεται από μια χαμηλή πόρτα στη δυτική πλευρά δια μέσου του νάρθηκα. Πάνω από τη είσοδο υπάρχει μία μαρμάρινη πλάκα που αναπαριστάνει τον αρχάγγελο Γαβριήλ.
Από το παλιό μοναστήρι σώζεται ακέραιος μόνο ο ναός, ενώ τα γύρω εγκαταλειμμένα κελιά, ο περιβολότοιχος και ο πυλώνας είναι κτίσματα του 19ου αιώνα (συγκεκριμένα ο ωραίος τοξωτός πυλώνας κτίστηκε το 1833). Μέχρι το 1814 ο ναός ήταν αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου, από τότε όμως τιμάται η κατάθεση της Τίμιας Εσθήτος της Παρθένου και πανηγυρίζει στις 2 Ιουλίου.
Φωτό: https://discoverarta.gr/