Φουρνές, Χανιά

Χωριό και κοινότητα της επαρχίας Κυδωνίας. Βρίσκεται νότια των Χανίων σε απόσταση 15χλμ. Είναι κτισμένο σε υψόμετρο 100μ. στο μυχό της κοιλάδας του Κερίτη, πνιγμένο μέσα στις καταπράσινες πορτοκαλιές.

Ο πληθυσμός του ανέρχεται στους 900 κατοίκους. Οι κάτοικοι είναι καλόκαρδοι και φιλόξενοι, Τα κύρια προϊόντα είναι λάδι, πορτοκάλια, καθώς και λίγα μανταρίνια, και οπωρολαχανικά. «ο Φουρνές είναι το θαύμα της καρδιάς και η καρδιά του θαύματος», όπως είπε κάποιος επισκέπτης.

Το χωριό οφείλει την ονομασία του στους φούρνους που βρίσκονταν μέσα στη γη πλάι στο ρυάκι στη θέση Φτερεδέ. Στους φούρνους αυτούς έψηναν ψωμί και χωμάτινα τούβλα. Στο τέρμα του ρυακιού αυτού υπάρχει το ιστορικό σπήλαιο ο Χαιρόσπηλιας.

Από ερείπια στην περιοχή φαίνεται ότι το χωριό πρωτοκτίστηκε επί Ενετών.

Ο Basilicata (Μνημεία V, 138) και ο «Καστραφύλακας» το αναφέρουν ως Furnea με 419 κατοίκους το 1583. Το 1834 είχε 30 χριστιανικές και 6 μουσουλμανικές οικογένειες. Το 1881 είχε 284 Χριστιανούς κατοίκους.

Ως προς την καταγωγή οι κάτοικοι είναι γνήσιοι Κρητικοί και άποικοι από τις γύρω περιοχές. Παλιότερες οικογένειες είναι οι Φραγκονικολάκηδες, οι Κουρουπάκηδες, οι Μανουσάκηδες, οι Δρυκάκηδες, οι Πασαριβάκηδες, οι Μακρυδάκηδες, οι Σπανουδάκηδες, οι Παπουτσάκηδες, οι Δεκάκηδες, οι Φραγκάκηδες, οι Γιαννάκηδες, οι Χατζηδάκηδες, οι Πατεράκηδες, οι Αποστολάκηδες, οι Κατωτάκηδες, οι Δερμιτζάκηδες, οι Μιναράκηδες κ.ά.

Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας κατοικούσαν εδώ μόνο Τούρκοι.

Στα σύνορα του χωριού με το Σκινέ υπάρχει ένας πύργος όπου ήταν οχυρωμένοι οι Τούρκοι και από κει επικοινωνούσαν με τους πύργους στους Λάκκους και τα άλλα φυλάκια. Από αυτό τον πύργο τους έδιωξαν οι οπλαρχηγοί και οι καπεταναίοι της περιοχής.

Στον Φουρνέ υπήρχε σεράγιο όπου έμενε ο Πασάς. Αυτός μάζευε τα ωραιότερα κορίτσια και τα έβαζε να χορεύουν πάνω σε ρόδια για να γελά. Μια φορά πήρε και την ωραία κόρη του Παπουτσομανόλη, όταν ο πατέρας της έλειπε. Όταν το έμαθε από το γιο του Σταμάτη έστησε καρτέρι στον Τούρκο πασά και τον σκότωσε. Οι Τούρκοι τον κυνηγούσαν παντού, αλλά αυτός από τότε εξαφανίστηκε.

Κάποτε ο πρόεδρος Γεώργιος Φραγκονίκολάκης κάλεσε τον Ελευθέριο Βενιζέλο με την ακολουθία του να έρθει στο χωριό για να του κάνει το τραπέζι Όλοι οι κάτοικοι μαζεύτηκαν στην πλατεία να τον υποδεχτούν. Ο Βενιζέλος ήρθε με ανοικτό αμάξι ντυμένος σαν απλός στρατιώτης και φορώντας το δίκοχο (=στρατιωτικό καπέλο). Μόλις σταμάτησε το αυτοκίνητο και σηκώθηκε ο Βενιζέλος να χαιρετήσει, οι νέοι από τον ενθουσιασμό τους τον σήκωσαν στα χέρια. Στρώσανε ακόμη κουβέρτες από την πλατεία μέχρι το σπίτι που γινότανε το τραπέζι, προκειμένου να πατήσει ο Βενιζέλος. Έγινε μεγάλο γλέντι και τραγουδούσαν:

«Ζήτω, ζήτω η λευτεριά

ζήτω κι ο Λευτέρης

πούναι πρώτος στην τρανή μας

λεβεντογενιά.

Βενιζέλε από του Τούρκου την αγκάλη

την Ελλάδα μας την άδραξες γερά,

την εδόξασες, την έσωσες και πάλι

μας την έδωσες με τρόπαια λαμπρά»

Στο τραπέζι είχαν βάλει ολόκληρες ψημένες κότες. Κάποιος πήγε με κλαδευτικό ψαλίδι να κόψει την κότα που ήταν μπροστά στο Βενιζέλο. Εκείνος τον σταμάτησε και έπιασε την κότα με τα χέρια του για να την κόψει Κοίταξε μετά τους καλεσμένους δεξιά και αριστερά και είπε: «Έτσι κόβουνε τις κότες».

Στο χωριό στις 1 Αυγούστου του 1941 οι Γερμανοί εκτέλεσαν 80 κατοίκους. Στις 10 Φεβρουαρίου του 1944 έπιασαν αιχμαλώτους όλους τους κατοίκους, γύρω στα 180 άτομα. Απ’ αυτούς 21 άτομα έστειλαν στη Γερμανία, από τα οποία 14 πέθαναν εκεί. Τους υπόλοιπους 169 έκλεισαν στις φυλακές της Αγιάς.

Το ποτάμι Κερίτης κατεβαίνει από τα Λευκά Όρη και πηγάζει στα Μεσκλά. Κάποτε έκλεισε από κατολίσθηση, το νερό ξεχείλισε και έκανε μεγάλες καταστροφές στα κτήματα των κατοίκων. Επειδή αυτό έγινε το μήνα Μάιο από τότε αναφέρουν με αποστροφή την «καταστροφή του Μάη».

Η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου είναι κτισμένη στα σύνορα με τους Λάκκους γύρω στα 1510 από κάποιο Μπρομερίτη από τους Λάκκους μετά από ένα όνειρο που είδε. Λέγεται ότι παλιά κάποιος χρησιμοποίησε την εκκλησία σαν αποθήκη βάζοντας κάρβουνα μέσα. Στο όνειρό του όμως είδε ότι τον κυνηγούσε ο Άγιος Γεώργιος και από τότε δεν την ξαναχρησιμοποίησε.

Η εκκλησία του Αγίου Κωνσταντίνου είναι καινούρια, μικρή και ιδιόκτητη. Η εκκλησία του Σωτήρα είναι η κεντρική εκκλησία του χωριού. Παλιά υπήρχε ένα μικρό εκκλησάκι με εικόνες μεγάλης αξίας κτισμένο το 1580. Το 1939 την γκρέμισαν, έκτισαν καινούρια και μετέφεραν εδώ τις εικόνες.

Η εκκλησία του Αγίου Παντελεήμονα βρίσκεται στο νεκροταφείο του χωριού και είναι μικρό εκκλησάκι με παλιά εικονίσματα. Η Μεταμόρφωση του Σωτήρα κτίστηκε το 1933. Τις εργασίες για την ανέγερσή της είχε ξεκινήσει ο εφημέριος Χάριτος Μαυρογένης.

*Στοιχεία από 15ετή έρευνα, 1980-1995.