Μενού Κλείσιμο

Άγιος Μάμας Μυλοπόταμου Ρεθύμνου

 

Χωριό της επαρχίας Μυλοποτάμου. Απέχει 37 χιλιόμετρα από το Ρέθυμνο, έχει υψόμετρο 420 μέτρα και σύμφωνα με την απογραφή του 1981 οι κάτοικοι είναι 555. Οι οικισμοί του είναι Αργουλιό, Καστρί, Αβδελάς και Μούντρος ή Απανωκάοτρι. Γύρω στο Πανωκάστρι βρίσκονται ίχνη παλαιάς πολιτείας. Ο βράχος της Ακρόπολης είναι σκαμμένος έτσι ώστε να δημιουργεί ένα μεγάλο χώρο, ο οποίος στηρίζεται με κολώνες από τον ίδιο το βράχο και σώζονται ίχνη παλαιού υδραγωγείου. Λίγο πιο κάτω από το σπήλαιο υπάρχουν δύο πηγάδια σκαλισμένα μέσα στο βράχο και κτισμένα με πέτρες ακανόνιστες. Κοντά στο υδραγωγείο υπάρχει η παλαιά εκκλησία Αγίου Στεφά­νου, ο Άγιος Γεώργιος καινούργια εκκλησία και η Αγία Παρασκευή του 13ου αιώνα. Στον οικισμό Αργουλιό υπάρχει η εκκλησία της Πεντηκοστής. Στον οικισμό Αβδελά υπάρχουν οι εκκλησίες του Αγίου Ιωάννη και της Παναγίας, η οποία βρίσκεται μέσα σε σπήλαιο και λειτουργεί στις 2 Φεβρουαρίου.

Στην τοποθεσία Βρύση, 300μ. έξω από τον Άγιο Μάμα, η παράδοση αναφέρει ότι εμφανίζονταν τον παλαιότερο καιρό νεράιδες οι οποίες έπλεναν τα ρούχα τους και χόρευαν. Λέγεται πως κάποτε, ενώ περνούσαν πολλοί άνθρωποι, κάποιος κατάφερε και άρπαξε το μαντήλι της Νεράιδας.

Στο νότιο μέρος του χωριού υπάρχει ένα βουνό με το όνομα Καλαμαράς, ενώ στην κορφή του υπάρχει ομώνυμο σπήλαιο στο οποίο οφείλει την ονομασία του το βουνό. Επίσης υπάρχει και το σπήλαιο Κακοπέρατες. Βρίσκεται στον οικισμό Αβδελάς. Εκεί κατέφευγαν οι χριστιανοί με τον ερχομό των Τούρκων.

Μέσα στο χωριό υπάρχει η εκκλησία της Αγίας Ειρήνης του 15ου αιώνα αγιογραφη­μένη. Εκεί είναι το κοιμητήρι του χωριού.

Κοντά στο χωριό Καστρί υπήρχε το χωριό Κούκουμος. Καταστράφηκε ολοσχερώς από τους Τούρκους την εποχή που οι μοναχοί της Αγίας Ειρήνης είχαν διαμάχη με τους Τούρκους.

Το όνομα του χωριού προέρχεται από το όνομα του Αγίου Μάμαντος, αγίου από την Καππαδοκία της Μ. Ασίας, ο οποίος θεωρείται ο προστάτης των ζώων, και επειδή το χωριό είναι ορεινό και οι κάτοικοι του ζουν από την κτηνοτροφία, έδωσαν το όνομα του αγίου στο χωριό τους.

Το χωριό πρωτοκατοικήθηκε κατά το 13ο αιώνα. Πάντως ξέρουμε ότι το 1433 οι Βε­νετοί είχαν κτίσει το χωριό Αργουλιό , όπου εκεί ήταν παλιά το χωριό του Αγίου Μά­μαντος. Οι παλιότερες οικογένειες είναι οι Αλεφαντινοί, Αρχοντάκηδες, Ρουσσάκηδες, Ζουρίδες. Οι κάτοικοι εκτός από την κτηνοτροφία ασχολούνται και με τη γεωρ­γία, παράγουν λάδι, χαρούπια και κηπευτικά.

Το 1943 οι Γερμανοί εκτέλεσαν σαράντα ένα άτομα στους πρόποδες του Ψηλορεί­τη, στο γουρουνόλακκο στη θέση Ζωνιανά.

Στο χωριά υπάρχουν και οι εξής εκκλησίες: Αγίου Μάμαντος, Αγίου Γεωργίου και

Ευαγγελισμού της Θεοτόκου του 14ου αιώνα αγιογραφημένη, η οποία κάηκε από τους Τούρκους και από τότε έχει μείνει έτσι χωρίς να γίνει καμιά προσπάθεια αναστήλωσης της.

Η Μονή Αγίας Ειρήνης, ήταν μονή ανδρών και είχε 7 μοναχούς. Δίπλα στη μονή υπήρχε ένα Τουρκοχώρι που λεγόταν Αβδανίτες. Οι μοναχοί σκότωναν έναν – έναν τους Τούρκους του χωριού, και μάλιστα έναν Τούρκο τον είχαν κτίσει σ’ έναν τοίχο. Οι Τούρκοι αντιλήφθηκαν τις ενέργειες των μοναχών, τους συνέλαβαν και τους βα­σάνισαν. Ένας από τους μοναχούς όμως δεν άντεξε τα βασανιστήρια και πρόδωσε τις ενέργειες των μοναχών. Έτσι, οι Τούρκοι σκότωσαν όλους τους μοναχούς και τον προδότη τον σούβλισαν. Στα τείχη άλλου μοναστηριού έχουν σωθεί πολεμίστρες. Κα­τά πάσα πιθανότητα οι μοναχοί αυτοί ανήκαν στη Μονή Δισκουρίου, της περιοχής Λιβαδίου.

Στο χωριό διατηρείται η παράδοση των ωραίων υφαντών, καθώς και ο παραδοσια­κός κρητικός γάμος, με την ανταλλαγή μαντινάδων και την παραλαβή της νύφης από το σπίτι της από το γαμπρό και τον παπά. Επίσης, όταν γεννιέται αγόρι στο χωριό, πυ­ροβολούν στον αέρα.

Το χωριό έχει δυο σπηλιές: η μία είναι του Δράκου απ’ όπου οι κάτοικοι φοβούνται να περάσουν τη νύχτα, και η άλλη είναι η σπηλιά του Αρναούτη, που ονομάστηκε έτσι γιατί εκεί είχε σκοτωθεί ένας Τούρκος.

 

* Στοιχεία από 15ετή έρευνα 1980-1995.